आकाशवाणीचे मुकुटमणी (भाग:२)

निलम ताईंना या पुर्वी प्रत्यक्ष पाहिल होतं पण बाळ कुडतरकरांना प्रथमच पहात होतो. खरच ते अडिज तीन तास मंतरलेले होते. वयाच्या ८८ व्या वर्षीसुद्धा असलेला कुडतरकरांचा खणखणीत आवाज आणि उमदा स्वभाव, रसिकांची सतत मिळणारी दाद याने धुरूसभागृह एका चांगल्या कार्यक्रमाचं साक्षीदार बनलं. जुन १९३९ पासून आकाशवाणीच्या सेवेत असलेल्या कुडतरकरांनी आकाशवाणीच्या सुवर्णकाळाचा लेखाजोखा मांडला आणि सभागृह त्या भुतकाळात रमून गेलं. गम्मत-जम्मत, वनिता मंडळ, प्रपंच, पुन्हा प्रपंच, या कार्यक्रमांची निर्मिती प्रक्रिया सांगताना तेव्हा कार्यक्रमासाठी किती मेहनत घेतली जायची हे ऎकून चांगल्या कार्यक्रमा मागे काय साय्यास असायचे याची कल्पना आली.

महिन्याचा पगार २५ रुपये असताना तेव्हा एम्पायर सिनेमा हॉल मध्ये सुंदराबाईंचा असलेला गाण्याचा कार्यक्रम आणि त्याचं पहिल्या काही रांगांसाठी असलेलं ५० रुपये तिकीट, त्या कार्यक्रमाचे प्रमूख पाहूणे हैदराबादचे निज़ाम, पुढे सुंदराबाईंची झालेली परवड, झेड. ए. बुखारी या स्टेशन डायरेक्टरनी त्याची घेतलेली दखल आणि आता हल्ली बाळ कुडतरकर आकाशवाणीत गेले असताना या सुंदराबाई कोण? आणि ही कोणती गाणी? असा त्याना विचारलेला प्रश्न, या गोष्टी मुळातून ऎकण्या सारख्या होत्या.

पुन्हा प्रपंचसाठी वि. आ. बुवा, शं.ना. नवरे, शाम फडके आदी लेखकांची फळी कशी काम करत होती. त्याच वेळी तो कार्यक्रम सादर करणारे आम्हाला पहायचे आहेत म्हणून दिलीपकुमार आणि विजय मर्चट या दिग्गजांची मागणी, पुन्हा प्रपंच ची १२ वर्ष, अमेरीकन शिष्टमंडळाची भेट, योग्य शब्दोच्चारांसाठी स्वातंत्र्यवीर सावरकरांची घेतलेली भेट इथपासून अंधेरीच्या ‘पुन्हा प्रपंच’ को,ऑ.सोसायटीचा किस्सा हे सगळं ऎकुन एका वेगळ्याच दुनियेत गेल्याचा भास झाला.

त्या नंतर आवाजाचे चढ-उतार आणि भावना श्रोत्यांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी कसं बोलावं याचं प्रात्यक्षीक म्हणून ‘गुंतता ह्रदय हे’ या नाटकातील प्रवेशाचं सादरीकरण ऎकून कान तृप्त झाले. आकाशवाणीचा बेताब बादशहा प्रभाकर पंत आणि मीना वहिनींची पुन्हा एकदा भेट घडवून आणल्या बद्दल दादर सार्वजनीक वाचनालय आणि श्री. विलास गुर्जर यांचे आभार मानावे तेवढे थोडेच.

नरेन्द्र प्रभू